طرح هرمی و پانزی چی هستن و چطوری اونها رو شناسایی کنیم؟
- نویسنده: حسین همت یار
- انتشار: ۱۴۰۳/۱۲/۱۳ ۱۰:۰۰
- دسته: مبانی اقتصاد
- زمان مطالعه: ۱ دقیقه
عناوین
قبل از اینکه بگوییم طرح هرمی و پانزی چی هستن، باید اینو بدونید که بیشتر افرادی که در بیت‌کوین سرمایه‌گذاری می‌کنند یا در عرضه اولیه سکه (ICO) مشارکت دارند، معمولاً دو دغدغه اصلی دارند. اولین مورد، بازده سرمایه‌گذاری (ROI) است که مشخص می‌کند چه میزان سود از سرمایه اولیه خود دریافت خواهند کرد. مورد دوم میزان ریسکی است که با این سرمایه‌گذاری همراه است. هرچه ریسک بالاتر باشد، احتمال از دست رفتن سرمایه اولیه بیشتر می‌شود، چه به‌طور جزئی و چه به‌طور کامل، که در نهایت منجر به بازدهی منفی خواهد شد.
به‌طور کلی، هر نوع سرمایه‌گذاری همیشه سطحی از ریسک را به همراه دارد، اما زمانی که افراد ناخواسته درگیر طرح‌های پانزی یا هرمی شوند، این ریسک چندین برابر افزایش پیدا می‌کند. این طرح‌ها در بسیاری از کشورها غیرقانونی هستند، بنابراین شناخت آن‌ها و درک نحوه عملکردشان اهمیت زیادی دارد.
طرح پانزی چیست؟
طرح‌های پانزی به نام “چارلز پانزی” نام‌گذاری شده‌اند؛ فردی کلاهبردار ایتالیایی که به آمریکای شمالی مهاجرت کرد و به دلیل شیوه‌های تقلبی خود در کسب سود شهرت یافت. در دهه ۱۹۲۰، او صدها نفر را فریب داد و بیش از یک سال، طرح کلاهبرداری خود را اداره کرد.
طرح پانزی نوعی کلاهبرداری مالی است که از پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کند. مشکل اینجاست که در نهایت، سرمایه‌گذاران جدید هیچ سودی دریافت نخواهند کرد و کل سیستم فرو می‌پاشد.
نحوه عملکرد این طرح معمولاً به این شکل است:
- یک فرد یا گروه، سرمایه‌ای را از یک شخص جذب می‌کند، مثلاً ۱۰۰۰ دلار، و قول می‌دهد که پس از مدتی مشخص (مثلاً ۹۰ روز) آن را همراه با ۱۰ درصد سود بازگرداند.
- در این مدت، فرد مجری طرح دو سرمایه‌گذار جدید را جذب می‌کند و از ۲۰۰۰ دلاری که از آن‌ها دریافت کرده است، ۱۱۰۰ دلار به سرمایه‌گذار اول پرداخت می‌کند.
- او همچنین سرمایه‌گذار اولیه را تشویق می‌کند که سود خود را مجدداً سرمایه‌گذاری کند.
با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید، کلاهبردار می‌تواند بازده وعده داده‌شده را پرداخت کند و در عین حال افراد بیشتری را به شرکت در این طرح تشویق کند. اما در نهایت، زمانی که جذب سرمایه‌گذاران جدید دیگر امکان‌پذیر نباشد، این طرح به پایان می‌رسد و معمولاً فرد کلاهبردار یا فرار می‌کند یا دستگیر می‌شود.
طرح هرمی چیست؟
طرح‌های هرمی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به اعضا وعده پرداخت یا پاداش داده می‌شود، مشروط بر اینکه علاوه بر شرکت در طرح، افراد جدیدی را نیز جذب کنند.
برای مثال، یک فرد کلاهبردار به “علی” و “رضا” پیشنهاد می‌دهد که با پرداخت ۱۰۰۰ دلار، امتیاز فروش یک محصول یا خدمت را دریافت کنند. حالا آن‌ها می‌توانند این فرصت را به افراد دیگری بفروشند و در ازای آن، درصدی از درآمد را دریافت کنند. از این مبلغ، بخشی نیز به شخصی که در رأس هرم قرار دارد، می‌رسد.
در این مدل، اعضای جدید باید حداقل دو نفر دیگر را وارد سیستم کنند تا بتوانند هزینه اولیه خود را جبران کنند. این فرآیند به همین شکل ادامه می‌یابد، اما در نهایت، زمانی می‌رسد که دیگر افراد جدیدی برای ورود وجود ندارند و طرح فرو می‌پاشد.
بسیاری از طرح‌های هرمی هیچ محصول یا خدمات واقعی ارائه نمی‌دهند و صرفاً با پولی که از اعضای جدید دریافت می‌شود، ادامه پیدا می‌کنند. برخی از این طرح‌ها ممکن است خود را به‌عنوان شرکت‌های بازاریابی چندسطحی (MLM) معرفی کنند، اما در واقع، تنها هدف آن‌ها پنهان کردن فعالیت‌های غیرقانونی‌شان است. البته، همه شرکت‌های MLM کلاهبرداری نیستند، اما بسیاری از آن‌ها از مدل‌های هرمی برای کسب درآمد استفاده می‌کنند.
تفاوت بین طرح‌های پانزی و هرمی
شباهت‌ها
- هر دو مدل نوعی کلاهبرداری مالی محسوب می‌شوند که با وعده بازدهی بالا، افراد را ترغیب به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
- هر دو سیستم برای ادامه حیات، نیاز به ورود سرمایه‌گذاران جدید دارند.
- معمولاً هیچ محصول یا خدمات واقعی در این طرح‌ها وجود ندارد.
تفاوت‌ها
- طرح‌های پانزی معمولاً به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری معرفی می‌شوند و سرمایه‌گذاران تصور می‌کنند که سود آن‌ها از محل سرمایه‌گذاری‌های واقعی تأمین می‌شود، در حالی که در واقع، پول یک نفر برای پرداخت به فرد دیگر استفاده می‌شود.
- طرح‌های هرمی بر مبنای جذب اعضای جدید ساخته می‌شوند و هر فرد برای کسب درآمد، باید افراد بیشتری را به سیستم وارد کند.
چطور از خود محافظت کنیم؟
- محتاط باشید: اگر یک فرصت سرمایه‌گذاری وعده سود بالا و سریع را با کمترین تلاش می‌دهد، احتمالاً فریبکارانه است. به‌خصوص زمانی که با مدل‌های مالی ناآشنا یا پیچیده سروکار دارید.
- از پیشنهادات ناخواسته دوری کنید: پیشنهادهایی که بدون درخواست شما ارائه می‌شوند، می‌توانند نشانه‌ای از یک کلاهبرداری باشند.
- تحقیق کنید: هر شرکت یا فردی که فرصتی برای سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد، باید دارای مجوز و تحت نظارت مراجع قانونی باشد.
- اطمینان حاصل کنید: اگر یک فرصت سرمایه‌گذاری به‌درستی ثبت نشده باشد، باید دلیل قانع‌کننده‌ای برای آن وجود داشته باشد.
- درک کامل داشته باشید: هیچ‌گاه در چیزی که کاملاً درک نکرده‌اید، سرمایه‌گذاری نکنید. همیشه از منابع معتبر برای تحقیق استفاده کنید.
- گزارش دهید: در صورت مواجهه با طرح‌های پانزی یا هرمی، آن را به مراجع قانونی گزارش دهید تا از ضرر سایر افراد جلوگیری شود.
آیا بیت‌کوین یک طرح هرمی است؟
برخی معتقدند که بیت‌کوین یک طرح هرمی بزرگ است، اما این ادعا درست نیست. بیت‌کوین در حقیقت نوعی پول دیجیتال غیرمتمرکز است که بر پایه رمزنگاری و الگوریتم‌های ریاضی ایمن شده و برای خرید کالا و خدمات استفاده می‌شود. درست مانند پول‌های سنتی، ممکن است ارزهای دیجیتال در کلاهبرداری‌ها مورد سوءاستفاده قرار بگیرند، اما این موضوع به معنای هرمی بودن آن‌ها نیست.
منبع: academy.binance.com
