ارز فیات چیه؟ همه چیز درباره این سیستم پولی
- نویسنده: حسین همت یار
- انتشار: ۱۴۰۳/۱۲/۲۷ ۱۱:۲۸
- دسته: مبانی کریپتو
- زمان مطالعه: ۰ دقیقه
عناوین
ارز فیات یعنی چی؟
خیلی ساده بخوام بگم، ارز فیات همون پولیه که ارزشش رو از دولت می‌گیره، نه از یه چیز فیزیکی مثل طلا یا نقره. این یعنی پشتوانه‌ای مثل طلا نداره و فقط به اعتبار دولت‌ها وابسته‌ست. بیشتر کشورای دنیا از این سیستم برای خرید و فروش، سرمایه‌گذاری و پس‌انداز استفاده می‌کنن. در واقع، ارز فیات جایگزین استاندارد طلا شده و حالا دیگه اسکناسای ما با چیزی مثل طلا پشتیبانی نمی‌شن.
تاریخچه ارز فیات؛ از چین تا کل دنیا
داستان ارز فیات برمی‌گرده به چند قرن پیش، جایی تو چین. تو قرن یازدهم، یه استان به اسم سیچوان شروع کرد به چاپ پول کاغذی که اولش می‌شد باهاش طلا، نقره یا ابریشم خرید. ولی بعد، قوبلای خان تو قرن سیزدهم اومد و سیستم ارز فیات رو رسمی کرد. خیلی از تاریخ‌نگارا میگن این کار باعث شد امپراتوری مغول‌ها سقوط کنه، چون چاپ بی‌رویه پول و تورم شدید اقتصاد رو از بین برد.
بعد از چین، اروپایی‌ها هم سراغ این سیستم رفتن. تو قرن هفدهم، کشورایی مثل اسپانیا، سوئد و هلند امتحانش کردن، ولی مثلا تو سوئد جواب نداد و برگشتن به استاندارد نقره. تو یکی دو قرن بعد، جاهایی مثل کانادا، مستعمرات آمریکا و حتی دولت فدرال آمریکا هم ارز فیات رو امتحان کردن و هر کدوم یه نتایج مختلفی گرفتن.
اما اتفاق بزرگ تو قرن بیستم افتاد. آمریکا یه مدت سیستم پولی مبتنی بر طلا رو تا حدودی نگه داشته بود، ولی تو سال ۱۹۳۳، دولت تصمیم گرفت دیگه پول رو با طلا قابل تبدیل نکنه. بعدش تو سال ۱۹۷۲، نیکسون اومد و کلا استاندارد طلا رو کنار گذاشت. از اون موقع به بعد، ارز فیات تو کل دنیا رایج شد.
فرق بین ارز فیات و استاندارد طلا چیه؟
اگه بخوایم یه مقایسه ساده کنیم، تو سیستم استاندارد طلا، هر اسکناسی که چاپ می‌شد، یه مقدار مشخصی طلا داشت که پشتوانه‌ش بود. یعنی دولت‌ها نمی‌تونستن همین‌جوری پول جدید چاپ کنن، مگر اینکه همون مقدار طلا رو تو ذخایرشون داشته باشن. این باعث می‌شد که ارزش پول با اقتصاد بالا و پایین نشه.
ولی تو سیستم ارز فیات، دیگه خبری از این محدودیتا نیست. پول قابل تبدیل به طلا یا چیز دیگه‌ای نیست و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی می‌تونن ارزش پول رو بر اساس شرایط اقتصادی کنترل کنن. مثلا تو بحران‌های مالی، می‌تونن پول بیشتری چاپ کنن یا سیاست‌های دیگه‌ای اجرا کنن تا اقتصاد رو نجات بدن.
یه سریا میگن که استاندارد طلا خیلی باثبات‌تره، چون یه پشتوانه واقعی داره. ولی طرفدارای ارز فیات میگن قیمت طلا خودش همیشه در حال نوسانه و این سیستم دست دولت رو برای کنترل بحران‌های اقتصادی بازتر می‌ذاره.
مزایا و معایب ارز فیات
حالا که فهمیدیم ارز فیات چیه، بیایم یه نگاهی به مزایا و معایبش بندازیم.
مزایای ارز فیات:
- نامحدود بودن: وابسته به کمبود یه کالای فیزیکی مثل طلا نیست.
- هزینه کمتر: تولید پول فیات ارزون‌تر از پولای مبتنی بر کالا مثل طلاست.
- انعطاف اقتصادی: دولت‌ها می‌تونن تو شرایط بحران اقتصادی سریع واکنش نشون بدن.
- تجارت جهانی راحت‌تر: چون بیشتر کشورای دنیا ازش استفاده می‌کنن، واسه معاملات بین‌المللی خیلی مناسب‌تره.
- راحتی در استفاده: برعکس طلا که باید ذخیره و محافظت بشه، پول فیات این دردسرا رو نداره.
معایب ارز فیات:
- بدون ارزش ذاتی: ارزشش فقط به دولت بستگی داره و این یعنی اگه دولت نتونه کنترل کنه، ممکنه تورم شدیدی اتفاق بیفته.
- ریسک تاریخی: تو تاریخ، خیلی وقتا سیستم‌های ارز فیات باعث بحران‌های مالی شدن.
ارز فیات در برابر ارز دیجیتال
حالا بیایم ارز فیات رو با ارز دیجیتال مقایسه کنیم. تو یه نکته شبیهن: هیچ‌کدوم پشتوانه فیزیکی ندارن. ولی فرق بزرگشون اینه که ارز فیات رو دولت‌ها کنترل می‌کنن، در حالی که ارز دیجیتال مثل بیت‌کوین غیرمتمرکزه و توسط بلاکچین مدیریت می‌شه.
یه فرق دیگه هم اینه که بیت‌کوین و خیلی از ارزای دیجیتال عرضه محدود دارن، ولی دولت‌ها می‌تونن هرچقدر که بخوان ارز فیات چاپ کنن. از طرف دیگه، ارز دیجیتال مرز نمی‌شناسه و تراکنشاش برگشت‌ناپذیره، ولی تو سیستم بانکی سنتی اینطور نیست.
با اینکه ارزای دیجیتال هنوز خیلی نوسان دارن و به اندازه ارزای فیات پذیرفته نشدن، ولی به مرور که بازارشون رشد کنه، ممکنه کم‌کم ثبات بیشتری پیدا کنن.
نتیجه‌گیری؛ آینده ارز فیات و ارز دیجیتال
آینده ارز فیات و ارز دیجیتال هنوز مشخص نیست. از یه طرف، ارزای دیجیتال هنوز تو اول راهن و چالشای زیادی پیش رو دارن. از طرف دیگه، تاریخ نشون داده که سیستم ارز فیات هم بی‌نقص نیست و در برابر بحران‌های اقتصادی آسیب‌پذیره.
یکی از اهداف اصلی ایجاد بیت‌کوین و ارزای دیجیتال، ارائه یه سیستم مالی جایگزین بود که وابسته به دولت‌ها نباشه. شاید بیت‌کوین نیومده که کل سیستم ارز فیات رو نابود کنه، ولی بدون شک یه گزینه جدید برای اقتصاد جهانیه. ممکنه در آینده، ترکیبی از این دو سیستم بهترین راه‌حل باشه.
حالا به نظرت تو آینده ارز فیات همچنان حاکم می‌مونه یا ارزای دیجیتال جاشو می‌گیرن؟
منبع: academy.binance.com
